ΤΖΟΝ ΡΙΝΤ – ΔΕΚΑ ΜΕΡΕΣ ΠΟΥ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (6)

6ον ΜΕΡΟΣ



(Συνέχεια από το προηγούμενο)

"Η ταχτική του Νταν αποδείχνει, ότι η μάζα, - η πλατιά, η κουτή, η αδιάφορη μάζα - είναι ολοκληρωτικά μαζί τους!".

Ομηρικό χαχανητό... Ο ομιλητής αποτείνεται με δραματικές χειρονομίες στον πρόεδρο! "Όταν εμείς μιλούσαμε για παραχώρηση της γης στους αγρότες, εσείς είσαστε ενάντια σ' αυτό. Εμείς λέγαμε στους αγρότες: αν δε σας δίνουν τη γη, πάρτε τη μόνοι σας! Τώρα οι αγρότες ακολούθησαν τη συμβουλή μας κι εσείς διακηρύχνετε κείνο, για το οποίο εμείς μιλούσαμε πριν έξι μήνες.

Νομίζω πως ο Κερένσκι ακύρωσε την ποινή του θανάτου στο μέτωπο, όχι γιατί ξεκινάει από τις ιδεολογικές του αντιλήψεις. Υποθέτω, πως τον Κερένσκι τον έπεισε η φρουρά της Πετρούπολης, που αρνήθηκε να τον υπακούσει...

Σήμερα κατηγορούν τον Νταν, ότι εκφώνησε στο Συμβούλιο της δημοκρατίας λόγο, που φανερώνει έναν καμουφλαρισμένο μπολσεβίκο... Θα 'ρθει μέρα, που ο ίδιος ο Νταν θα πει ότι στην εξέγερση της 3-5 του Ιούλη πήρε μέρος το άνθος της επανάστασης. Στην απόφαση του Νταν, που πάρθηκε σήμερα στο Συμβούλιο της δημοκρατίας, δε γίνεται κανένας λόγος για το δυνάμωμα της πειθαρχίας στο στρατό, αν και στη μενσεβικική προπαγάνδα το σημείο αυτό κατέχει πολύ σπουδαία θέση...

Όχι! Η ιστορία των τελευταίων εφτά μηνών δείχνει ότι οι μάζες εγκατέλειψαν τους μενσεβίκους! Οι μενσεβίκοι κι οι εσέροι χτύπησαν τους καντέ, μα όταν η εξουσία τους χτύπησε την πόρτα, αυτοί την παράδωσαν πάλι στους ίδιους τους καντέ...

Ο Νταν σας λέει πως δεν έχετε το δικαίωμα να εξεγερθείτε. Η εξέγερση είναι αναφαίρετο δικαίωμα κάθε επαναστάτη! Όταν οι καταπιεζόμενες μάζες εξεγείρονται, έχουν πάντα δίκιο...". Κατόπιν πήρε το λόγο ο μακροπρόσωπος και βωμολόχος Λίμπερ που τον υποδέχτηκαν με ειρωνικά: "όχι!! όχι!" και γέλια. "Ο Μαρξ και ο Ένγκελς έλεγαν ότι το προλεταριάτο δεν έχει το δικαίωμα να πάρει την εξουσία, αν δεν έχει ωριμάσει γι' αυτό. Στην αστική επανάσταση, όπως και στη δική μας... η κατάληψη της εξουσίας από τις μάζες σημαίνει το τραγικό τέλος της επανάστασης... Με την ιδιότητα του σοσιαλδημοκράτη θεωρητικού, ο ίδιος ο Τρότσκι τάσσεται ενάντια σ' αυτό, για το οποίο σας καλεί τώρα..." (Φωνές: "Φτάνει! Κάτω!").

Μίλησε έπειτα ο Μάρτοφ, που τον διέκοπταν κάθε τόσο με φωνές από κάτω. "Οι διεθνιστές δεν έχουν αντίρρηση για το πέρασμα της εξουσίας στη δημοκρατία, όμως καταδικάζουν τις μπολσεβίκικες μεθόδους. Τώρα δεν είναι καιρός να πάρουμε την εξουσία...". Στο βήμα εμφανίζεται πάλι ο Νταν, που διαμαρτύρεται λυσσασμένα ενάντια στις ενέργειες της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής η οποία έστειλε κομισάριο για να καταλάβει τα γραφεία της σύνταξης της "Ισβέστια" και να λογοκρίνει την εφημερίδα. Ακολούθησε φοβερός θόρυβος. Ο Μάρτοφ προσπάθησε να μιλήσει, μα δεν ακουγόταν. Οι αντιπρόσωποι από το στρατό και το στόλο της Βαλτικής σηκώθηκαν από τη θέση τους φωνάζοντας, ότι το Σοβιέτ είναι η κυβέρνησή τους.

Μέσα στην άγρια φασαρία ο Ερλιχ (1) πρότεινε μια απόφαση που καλούσε τους εργάτες και τους στρατιώτες να κρατήσουν ηρεμία και να μην ακούν τους προβοκάτορες, που τους καλούν σε διαδήλωση, μαζί δε μ' αυτό αναγνωριζόταν η ανάγκη της άμεσης δημιουργίας επιτροπής κοινωνικής ασφάλειας, καθώς επίσης η επείγουσα δημοσίευση από την προσωρινή κυβέρνηση νόμου για την παραχώρηση της γης στους αγρότες και την έναρξη διαπραγματεύσεων για το κλείσιμο ειρήνης.

Τότε πετάχτηκε ο Βολοντάρσκι, που φώναξε θυμωμένα, ότι στις παραμονές του συνεδρίου των Σοβιέτ, η ΚΕΕ δεν έχει το δικαίωμα να σφετερίζεται τις λειτουργίες αυτού του συνεδρίου. Η ΚΕΕ ουσιαστικά είναι νεκρή, δήλωσε ο Βολοντάρσκι κι η απόφαση αυτή είναι μόνο μανούβρα για να στηρίξει τη χρεοκοπημένη της εξουσία...

"Εμείς οι μπολσεβίκοι δε θα ψηφίσουμε αυτή την απόφαση!". Μετά απ' αυτό όλοι οι μπολσεβίκοι εγκατέλειψαν την αίθουσα της συνεδρίασης κι η απόφαση ψηφίστηκε...

Στις 4 το πρωί περίπου, συνάντησα στο προαύλιο τον Ζόριν. Είχε στον ώμο του ένα τουφέκι.

"Εμείς κινηθήκαμε!", μου είπε ήρεμα, αλλά ικανοποιημένα. "Συλλάβαμε ήδη τον σύντροφο υπουργό της Δικαιοσύνης και τον υπουργό των Θρησκευμάτων. Αυτοί βρίσκονται πια στο φρέσκο. Ένα σύνταγμα στάλθηκε να καταλάβει το τηλεφωνείο, ένα άλλο τραβάει για το τηλεγραφείο κι ένα τρίτο για την κρατική τράπεζα. Η Κόκκινη Φρουρά κατέβηκε στους δρόμους...".

Στα σκαλοπάτια του Σμόλνι, στο κρύο σκοτάδι, για πρώτη φορά είδαμε την Κόκκινη Φρουρά, μια ανήσυχη γκρούπα νεαρών με εργατική στολή. Κρατούσαν στα χέρια τουφέκια με εφ' όπλου λόγχη και συζητούσαν ανήσυχα. Από μακριά, απ' τη Δύση, πάνω απ' τις σιωπηλές στέγες, ακούγονταν σύντομοι πυροβολισμοί. Ήταν οι ευέλπιδες, που προσπαθούσαν ν' αποσυνδέσουν τις γέφυρες του Νέβα, για να μην αφήσουν τους εργάτες και τους στρατιώτες της πλευράς του Βίμποργκ να ενωθούν με τις ένοπλες δυνάμεις του Σοβιέτ, που βρίσκονταν στην αντίπερα όχθη του ποταμού, αλλά οι ναύτες της Κρονστάνδης σύνδεσαν ξανά τις γέφυρες. Πίσω από τις πλάτες μας, έλαμπε στο φως και βούιζε σαν κυψέλη, το πελώριο μέγαρο του Σμόλνι...

(1) Ερλιχ, ένας από τους αρχηγούς των μενσεβίκων. Σύντ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ


Το τέλος της προσωρινής κυβέρνησης

Την Τετάρτη στις 7 του Νοέμβρη (25 του Οχτώβρη) σηκώθηκα πολύ αργά. Όταν βγήκα στη λεωφόρο Νέβσκι στο φρούριο του Πετροπαβλόφσκ βρόντηξε μεσημεριάτικα το κανόνι. Η μέρα ήταν υγρή και κρύα... Απέναντι στις κλειδωμένες πόρτες της κρατικής τράπεζας στέκονταν κάμποσοι στρατιώτες με εφ' όπλου λόγχη.

"Ποιοι είστε σεις;" ρώτησα. "Με την κυβέρνηση είστε;", "Δεν υπάρχει πια κυβέρνηση!" απάντησε με χαμόγελο ένας στρατιώτης. "Δόξα τω Θεώ!" Αυτό ήταν όλο που κατάφερα να μάθω απ' αυτόν. Στη λεωφόρο Νέβσκι, όπως πάντα, κινούνταν τα τραμ. Απέξω κρέμονταν άντρες, γυναίκες και παιδιά. Τα μαγαζιά ήταν ανοιχτά και γενικά ο δρόμος σαν να είχε πιο ήρεμη όψη, παρά στις παραμονές. Τη νύχτα οι τοίχοι γέμισαν με καινούριες προκηρύξεις και εκκλήσεις που καλούσαν ενάντια στην εξέγερση. Απευθύνονταν στους αγρότες, στους στρατιώτες του μετώπου, στους εργάτες της Πετρούπολης. Μια από τις προκηρύξεις έγραφε: "Από το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης της Πετρούπολης Το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης πληροφορεί τους πολίτες, ότι στην έκτακτη συνεδρίασή του της 24 του Οχτώβρη, σχηματίστηκε επιτροπή κοινωνικής ασφάλειας, στην οποία μετέχουν το κεντρικό Δημοτικό Συμβούλιο και τα δημοτικά συμβούλια των αχτίδων και αντιπρόσωποι των επαναστατικών δημοκρατικών οργανώσεων: της Κεντρικής εκτελεστικής επιτροπής των Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών, της Πανρωσικής Εκτελεστικής Επιτροπής των αγροτών βουλευτών, των στρατιωτικών οργανώσεων, του κεντρικού στόλου, του Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών της Πετρούπολης, του Σοβιέτ των επαγγελματικών συνδικάτων κ.ά.

Η έδρα των μελών της επιτροπής της κοινωνικής ασφάλειας βρίσκεται στο κτίριο του Δημοτικού Συμβουλίου της πόλης. Αριθμοί τηλεφώνων για πληροφορίες 15-40, 223-77, 138-36". Ως εκείνη τη στιγμή δεν είχα καταλάβει ακόμα, ότι η προκήρυξη του Δημοτικού Συμβουλίου της πόλης ήταν η τυπική κήρυξη του πολέμου ενάντια στους μπολσεβίκους.

Αγόρασα ένα φύλλο του "Εργατικού Δρόμου", της μοναδικής, όπως φαίνεται, εφημερίδας που κυκλοφορούσε. Λίγο αργότερα μπόρεσα ν' αγοράσω από έναν στρατιώτη για πενήντα καπίκια μια "Ημέρα" που την είχε διαβάσει πια. Η μπολσεβίκικη εφημερίδα, τυπωμένη σε μεγάλο σχήμα, στο κατασχεμένο τυπογραφείο της "Ρωσικής Θέλησης" άρχιζε με τον πολύστηλο τίτλο "Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ των εργατών, των στρατιωτών και των αγροτών! Ειρήνη! Ψωμί! Γη!". Το κύριο άρθρο ήταν υπογραμμένο από τον Ζινόβιεφ (1), που κρυβόταν, όπως κι ο Λένιν. Να η αρχή του:



"Κάθε στρατιώτης, κάθε εργάτης, κάθε αληθινός σοσιαλιστής, κάθε τίμιος δημοκράτης δεν μπορούν να μη δουν πως η επαναστατική σύγκρουση που ωρίμασε, τραβάει για άμεση λύση. Είτε - είτε. Είτε η εξουσία θα περάσει στα χέρια της αστοτσιφλικάδικης συμμορίας και τότε αυτό σημαίνει... αιματηρή πανρωσική εκκαθαριστική εκστρατεία... που με το αίμα των στρατιωτών και των ναυτών, των αγροτών και των εργατών θα ποτιστεί όλη η χώρα. Τότε αυτό θα σημαίνει συνέχιση του βρωμερού πολέμου, τότε αυτό θα σημαίνει αναπόφευκτα πείνα και θάνατο. Είτε η εξουσία θα περάσει στα χέρια των επαναστατών εργατών, στρατιωτών και αγροτών και τότε αυτό θα σημαίνει την πλήρη εκμηδένιση της τσιφλικάδικης σκλαβιάς, τη γρήγορη χαλιναγώγηση των καπιταλιστών, την άμεση πρόταση δίκαιης ειρήνης. Τότε η γη θα είναι εξασφαλισμένη για τους αγρότες, τότε θα εξασφαλιστεί έλεγχος στα εργοστάσια, τότε το ψωμί θα εξασφαλιστεί για τους πεινασμένους, τότε θα μπει τέρμα στον παράλογο πόλεμο...".

Η "Ημέρα" έδινε συνοπτικές πληροφορίες για τα γεγονότα της θυελλώδους νύχτας. Οι μπολσεβίκοι κατέλαβαν το τηλεφωνικό κέντρο, το σιδηροδρομικό σταθμό της Βαλτικής και το τηλεγραφείο, οι ευέλπιδες του Πέτερχοφ δεν μπορούν να περάσουν στην Πετρούπολη, οι κοζάκοι ταλαντεύονται, πιάστηκαν μερικοί υπουργοί, σκοτώθηκε ο διοικητής της αστυνομίας της πόλης Μέγιερ, συλλήψεις, κόντρα συλλήψεις, συμπλοκές ανάμεσα στις στρατιωτικές περιπολίες, στους ευέλπιδες και τους κοκκινοφρουρούς...

Στη γωνιά της λεωφόρου Μορσκάγια συνάντησα το μενσεβίκο - αμυνίτη λοχαγό Χόμπεργκ, γραμματέα του στρατιωτικού τμήματος του κόμματός του. Όταν τον ρώτησα αν έγινε στην πραγματικότητα εξέγερση, σήκωσε κουρασμένα τους ώμους:

"ο διάβολος ξέρει!.. Μπορεί κιόλας οι μπολσεβίκοι να καταλάβουν την εξουσία, αλλά περισσότερο από τρεις μέρες δεν μπορούν να την κρατήσουν. Δεν υπάρχουν ανάμεσά τους άνθρωποι που να μπορούν να διευθύνουν τη χώρα. Ίσως το καλύτερο θα 'ναι να τους αφήσουμε να δοκιμάσουν. Πάνω σ' αυτό θα σπάσουν τα μούτρα τους...".

Το στρατιωτικό ξενοδοχείο στη γωνιά της πλατείας Ισαακίεφ ήταν κυκλωμένο από ένοπλους ναύτες. Στο προαύλιο μαζεύτηκαν αρκετοί κομψοί αξιωματικοί. Έκοβαν βόλτες εμπρός - πίσω και σιγοκουβέντιαζαν μεταξύ τους. Οι ναύτες δεν τους επέτρεπαν να βγουν στο δρόμο. Άξαφνα έπεσε ένας πυροβολισμός κι άρχισε ανταλλαγή πυρών. Πετάχτηκα έξω. Τριγύρω στο μέγαρο Μαρίνσκι, όπου συνεδρίαζε το Συμβούλιο της Ρωσικής Δημοκρατίας, συνέβαινε κάτι το ασυνήθιστο. Μια αλυσίδα από στρατιώτες διέσχιζε διαγώνια τη φαρδιά πλατεία. Οι στρατιώτες κρατούσαν έτοιμα τα όπλα και κοίταζαν προς τη σκεπή του ξενοδοχείου.

"Προβοκάτσια! Μας πυροβολούν", φώναξε ένας απ' αυτούς. Ένας άλλος έτρεξε προς την είσοδο. Στη δυτική γωνιά του μεγάρου στεκόταν ένα μεγάλο θωρακισμένο αυτοκίνητο με κόκκινη σημαία και με μια φρέσκια επιγραφή "Σ.Ε.Σ.Β", (Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών). Όλα τα πολυβόλα του ήταν στραμμένα προς την εκκλησία του Ισαακίεφσκι. Η έξοδος προς τη Νοβάγια ήταν κλεισμένη με οδοφράγματα φτιαγμένα με βαρέλια, κιβώτια, παλιά στρώματα, αναποδογυρισμένα βαγόνια. Στο τέλος της ακτής Μόικ ήταν οδοφράγματα από σωρούς ξύλων. Κοντά κούτσουρα από τη γειτονική αποθήκη ήταν τοποθετημένα κατά μήκος του κτιρίου και σχημάτιζαν προκάλυμμα. "Λοιπόν, εδώ θα γίνει μάχη;", ρώτησα.

"Γρήγορα, γρήγορα", απάντησε ανήσυχα ένας στρατιώτης. "Πέρνα, σύντροφε, να μη σου 'ρθει καμιά! Να, από κείνη την πλευρά θα 'ρθουν..." κι έδειξε προς την πλευρά του Ναυαρχείου. "Και ποιοι θα 'ρθουν;" "Αυτό, αδερφάκι, δεν μπορώ να σ' το πω", απάντησε φτύνοντας.

Στην είσοδο του μεγάρου στεκόταν μια μάζα από στρατιώτες και ναύτες. Ένας ναύτης διηγούνταν για το τέλος του Συμβουλίου της Ρωσικής Δημοκρατίας."Μπήκαμε, έλεγε, και πιάσαμε όλες τις πόρτες με τους συντρόφους μας. Εγώ τράβηξα προς τον αντεπαναστάτη - κορνιλοφικό που καθόταν στην προεδρική θέση. Δεν υπάρχει πια το συμβούλιό σας, του είπα. Πήγαινε σπίτι!".

Όλοι γέλασαν. Παίρνοντας όλα τα χαρτιά και τα ντοκουμέντα μου, έφτασα ως την πόρτα των γραφείων τύπου. Εδώ με σταμάτησε ένας πελώριος χαμογελαστός ναύτης. Του έδειξα την άδεια, μα εκείνος απάντησε: "Ακόμα, κι ο αρχάγγελος Μιχαήλ να είστε, η είσοδος απαγορεύεται, σύντροφε". Από το τζάμι της πόρτας κοίταξα προσεχτικά το στενοχωρημένο πρόσωπο και τις χειρονομίες ενός Γάλλου ανταποκριτή, που ήταν κλεισμένος μέσα.

Δίπλα του στεκόταν ένας κοντός, ασπρομούστακος άνθρωπος, με στολή στρατηγού, κυκλωμένος από μια ομάδα στρατιωτών. Το πρόσωπό του ήταν κατακόκκινο.

"Είμαι ο στρατηγός Αλεξέγιεφ", φώναξε. "Σαν διοικητής σας και σαν μέλος του Συμβουλίου της δημοκρατίας, σας διατάσσω να μ' αφήσετε!".

Ο σκοπός έξυνε το σβέρκο του και λοξοκοίταξε ανήσυχα προς όλες τις κατευθύνσεις. Τέλος έγνεψε σ' έναν αξιωματικό που πλησίαζε και που ταράχτηκε πάρα πολύ, αναγνωρίζοντας ποιος μιλάει μαζί του κι άρχισε να χαιρετάει σε στάση προσοχής.

"Εξοχότατε", ψιθύρισε, σαν να βρισκόταν στο παλιό καθεστώς, "η είσοδος στο κτίριο απαγορεύεται αυστηρά... Δεν έχω το δικαίωμα...".

Πλησίασε ένα αυτοκίνητο στο οποίο πρόσεξα τον Γκοτς, που γελούσε. Φαινόταν πως όλα όσα συνέβαιναν τον διασκέδαζαν πολύ. Μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας σταμάτησε άλλο αυτοκίνητο. Στο μπροστινό κάθισμα ήταν ένοπλοι στρατιώτες και πίσω τους τα μέλη της προσωρινής κυβέρνησης που είχαν συλληφθεί. Ο Λιθουανός Πέτερς, μέλος της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής, διέσχισε βιαστικά την πλατεία. "Εγώ νόμισα, ότι θα τους ψαρεύατε όλους αυτούς τους κυρίους απόψε τη νύχτα", του είπα, δείχνοντας τους κρατούμενους.

"Εχ!", κι η φωνή του έδειχνε απογοήτευση. "Αυτοί οι ανόητοι απόλυσαν παραπάνω από τους μισούς, πριν αποφασίσουμε τι θα γίνει με αυτούς...".

(1) Αυτό δεν είναι σωστό. Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύτηκε στον "Εργατικό Δρόμο" στις 7 του Νοέμβρη (25 Οχτώβρη) 1917 χωρίς υπογραφή. Ο συγγραφέας του δεν είναι εξακριβωμένος. Σύντ.

Κάτω, προς τη λεωφόρο Βοζνεσένσκι, συγκεντρωνόταν μεγάλη μάζα ναυτών και πίσω τους, μέχρι κει που έφτανε το μάτι, φαίνονταν να κινούνται φάλαγγες στρατιωτών. Πήγαμε κατά τη λεωφόρο του Ναυαρχείου προς τα Χειμερινά Ανάκτορα. Όλες οι διαβάσεις προς την πλατεία των Ανακτόρων φυλάγονταν από σκοπούς κι η δυτική άκρη της πλατείας φραζόταν από μια σειρά ενόπλων που πιέζονταν από το τεράστιο πλήθος. Όλοι κοιτούσαν με ανησυχία, εκτός από μερικούς στρατιώτες που μετέφερναν από τις εξώπορτες των ανακτόρων ξύλα και τα στοίβαζαν από την κύρια είσοδο.

Δεν μπορέσαμε να μάθουμε με κανένα τρόπο, τίνος ήταν αυτοί οι σκοποί εδώ, κυβερνητικοί ή σοβιετικοί. Τα πιστοποιητικά μας από το Σμόλνι δεν τους έκαναν καμιά εντύπωση. Τότε μπήκαμε από την άλλη μεριά και δείχνοντας τα αμερικάνικα διαβατήριά μας δηλώσαμε σοβαρά: "Για επίσημη δουλειά", και τρυπώσαμε μέσα. Στην είσοδο των ανακτόρων μας πήραν τα παλτά και τα καπέλα ευγενικά οι ίδιοι οι παλιοί θυρωροί με τις μπλε λιβρέες, με τα χάλκινα κουμπιά και τους κόκκινους γιακάδες με τις χρυσές κορδέλες. Ανεβήκαμε τη σκάλα. Στο σκοτεινό μελαγχολικό διάδρομο, όπου δεν υπήρχαν πια οι χρωματιστές μπάντες στους τοίχους, τριγύριζαν άσκοπα μερικοί παλιοί υπηρέτες. Στην πόρτα του γραφείου του Κερένσκι βημάτιζε, δαγκώνοντας τα μουστάκια, ένας νεαρός αξιωματικός. Τον ρωτήσαμε αν μπορούμε να πάρουμε συνέντευξη με τον πρωθυπουργό. Εκείνος υποκλίθηκε και χτύπησε τα σπιρούνια."Δυστυχώς!" απάντησε στα γαλλικά. "Ο Αλεξάντρ Φιοντόροβιτς είναι πολύ απασχολημένος...". Κι αφού έριξε μια ματιά πάνω μας, πρόσθεσε: "Να σας πω την αλήθεια, δεν είναι δω...".

"Πού είναι;"

"Πήγε στο μέτωπο. Και, ξέρετε, δεν του έφτασε η βενζίνη για το αυτοκίνητο. Αναγκάστηκε να δανειστεί από το αγγλικό στρατιωτικό νοσοκομείο"."Οι υπουργοί είναι εδώ;"

"Ναι, συνεδριάζουν σε κάποιο δωμάτιο, δεν ξέρω ακριβώς".

"Τι γίνεται, θα 'ρθουν οι μπολσεβίκοι;"

"Βέβαια! Οπωσδήποτε θα 'ρθουν! Εγώ περιμένω ώρα με την ώρα τηλεφώνημα ότι έρχονται. Όμως είμαστε έτοιμοι! Το παλάτι φρουρείται από ευέλπιδες. Είναι έξω, πίσω απ' αυτή την πόρτα".

"Μπορούμε να πάμε κατά κει;"

"Όχι, βέβαια, όχι! Απαγορεύεται...". Ξαφνικά μας έσφιξε τα χέρια κι έφυγε. Γυρίσαμε προς την επίσημη είσοδο που ήταν στον προσωρινό μεσότοιχο, που χώριζε το δωμάτιο. Ήταν κλειδωμένη από τη δικιά μας τη μεριά. Πίσω από τον τοίχο ακούγονταν φωνές και κάποιο γέλιο, που αντήχησε παράξενα στη φοβερή ησυχία του πελώριου και παλιού παλατιού.

Μας πλησίασε ένας γέρος θυρωρός.

"Δεν επιτρέπεται, κύριε, κατά κει! Δεν επιτρέπεται!"

"Γιατί είναι κλειδωμένη η πόρτα;"

"Για να μη φύγουν οι στρατιώτες", απάντησε. Ύστερα από λίγα λεπτά είπε πως θέλει να πιει κανένα ποτήρι κι έφυγε.

Ανοίξαμε την πόρτα. Στο κατώφλι φάνηκαν δύο σκοποί, μα δε μας είπαν τίποτε. Ο διάδρομος οδηγούσε σ' ένα μεγάλο και φανταχτερά διακοσμημένο δωμάτιο, με χρυσές κορνίζες και με μεγάλους κρυστάλλινους πολυέλαιους. Πιο πέρα ήταν ολόκληρη σειρά από μικρότερα δωμάτια, φτιαγμένα από σκούρο ξύλο. Στις δύο πλευρές κάτω στο παρκετένιο πάτωμα, ήταν στρωμένα χοντροκομμένα και λερωμένα στρώματα και κουβέρτες, που πάνω τους ξάπλωναν στρατιώτες. Παντού σωροί αποτσίγαρα, κομμάτια ψωμιού, πεταμένα ρούχα κι άδεια μπουκάλια από ακριβά γαλλικά κρασιά. Τριγύρω μας συγκεντρώνονταν όλο και περισσότεροι στρατιώτες με τις χρυσοκόκκινες επωμίδες των ευελπίδων. Η αποπνιχτική ατμόσφαιρα από τον καπνό των τσιγάρων και των βρώμικων ανθρώπινων σωμάτων μάς έπιανε την αναπνοή. Ένας από τους ευέλπιδες κρατούσε στα χέρια μια μπουκάλα άσπρου κρασιού Βουργουνδίας, που το 'χε κλέψει ασφαλώς από τα υπόγεια των ανακτόρων. Όλοι μάς κοίταζαν με περιέργεια, εμείς όμως περνούσαμε από δωμάτιο σε δωμάτιο ώσπου φτάσαμε ως τα συνεχόμενα επίσημα δωμάτια, που τα ψηλά και ακάθαρτα παράθυρά τους βλέπανε προς την πλατεία.

Στους τοίχους κρέμονταν τεράστιοι πίνακες με βαριές χρυσές κορνίζες και απεικόνιζαν ιστορικά και πολεμικά γεγονότα:

"12 του Οχτώβρη 1812", "6 του Νοέμβρη 1812", "16/28 του Αυγούστου 1813". Σ' έναν απ' αυτούς τους πίνακες ήταν σχισμένη όλη η απάνω δεξιά γωνιά.

Όλο το κτίριο είχε μετατραπεί σε μεγάλο στρατώνα και κρίνοντας από την κατάσταση των τοίχων και των πατωμάτων, η δουλειά αυτή είχε γίνει πριν από μερικές βδομάδες. Στα περβάζια των παραθυριών ήταν τοποθετημένα πολυβόλα, ανάμεσα στα στρώματα ήταν όπλα, ακουμπισμένα στα κλινοδίποδα.

Περιεργαζόμασταν τους πίνακες, όταν άξαφνα απ' τ' αριστερά με χτύπησε μυρουδιά οινοπνεύματος και κάποιος ακούστηκε να λέει σε άσχημα, μα γρήγορα γαλλικά: "Με τον τρόπο που περιεργάζεστε τους πίνακες βλέπω ότι είσαστε ξένοι...". Μπροστά μας στεκόταν ένας κοντόχοντρος άνθρωπος. Όταν σήκωσε το πηλήκιο είδαμε φαλάκρα.

"Αμερικανοί; Χαίρω πολύ!... Λοχαγός του επιτελείου Βλαντιμίρ Αρτσιμπάσεφ. Στη διάθεσή σας...". Έδειχνε πως δεν έβλεπε τίποτε το φοβερό, που τέσσερις ξένοι, μαζί και μια γυναίκα, πηγαινοέρχονται στη διάταξη τμήματος, που περιμένει επίθεση. Άρχισε να παραπονείται για την κατάσταση των πραγμάτων στη Ρωσία.

"Η υπόθεση δε βρίσκεται μόνο στους μπολσεβίκους", έλεγε. "Το ατύχημα βρίσκεται στο ότι χάθηκαν οι ευγενικές παραδόσεις του ρωσικού στρατού. Κοιτάξτε τριγύρω: ορίστε, αυτοί όλοι είναι ευέλπιδες, μελλοντικοί αξιωματικοί...

Μήπως όμως είναι τζέντλεμαν; Ο Κερένσκι άνοιξε τις πόρτες των στρατιωτικών σχολών σ' όσους θέλαν, στον κάθε στρατιώτη που μπορεί να τα βγάλει πέρα στις εξετάσεις. Εννοείται, εδώ υπάρχουν πολλοί, πάρα πολλοί τέτοιοι, που είναι μολυσμένοι από επαναστατικό πνεύμα...".

Κι έξαφνα, χωρίς καμιά συνοχή, άρχισε να μιλάει για άλλο πράγμα.

"Θα 'θελα πολύ να φύγω από τη Ρωσία. Αποφάσισα να καταταγώ στον αμερικάνικο στρατό... Δε θα είχατε την καλοσύνη να με βοηθήσετε σ' αυτή τη δουλειά με τον πρόξενό σας; Θα σας δώσω τη διεύθυνσή μου".

Παρά τις αντιρρήσεις μας, έγραψε μερικές λέξεις σ' ένα κομματάκι χαρτί και όπως φαίνεται, αισθάνθηκε αμέσως τον εαυτό του πιο εύθυμο. Το σημείωμά του το φύλαξα: "2η σχολή ανθυπολοχαγών του Οράνιενμπάουμ. Παλιό Πέτερχοφ".

"Σήμερα το πρωί είχαμε επιθεώρηση", συνέχισε, οδηγώντας μας στα δωμάτια και δίνοντάς μας εξηγήσεις: "Το γυναικείο τάγμα αποφάσισε να μείνει πιστό στην κυβέρνηση...".

"Ώστε στα ανάκτορα υπάρχουν γυναίκες στρατιώτες;"

"Μάλιστα, είναι στα πίσω δωμάτια. Αν συμβεί τίποτε, εκεί θα είστε σε ασφάλεια". Αναστέναξε. "Τι βαριά ευθύνη"!

Σταθήκαμε για λίγο στο παράθυρο, κοιτάζοντας την πλατεία των ανακτόρων, όπου συντάσσονταν τρεις λόχοι ευελπίδων με γκρίζες μακριές χλαίνες. Τους διοικούσε ένας ψηλός, που φαινόταν πολύ ενεργητικός και που δεν ήταν άλλος από το γενικό στρατιωτικό κομισάριο της προσωρινής κυβέρνησης, τον Στανκέβιτς. Μέσα σε λίγα λεπτά δύο απ' αυτούς τους τρεις λόχους, μ' ένα κοφτό χτύπο έκαναν επ' ώμου, και οι κυματιστές γραμμές τους, με σταθερό βήμα διέσχισαν την πλατεία, πέρασαν κάτω από την κόκκινη αψίδα (1) και χάθηκαν, τραβώντας προς την κατεύθυνση της σιωπηλής πόλης.

"Πάνε να καταλάβουν το τηλεφωνικό κέντρο!", είπε κάποια φωνή. Δίπλα μας στέκονταν τρεις ευέλπιδες. Αρχίσαμε τη συζήτηση μαζί τους. Μας είπαν πως ήταν πριν στρατιώτες κι είπαν τα ονόματά τους. Ρόμπερτ Ολεφ, Αλεξέι Βασιλένκο και ο Εσθονός Ερνι Σακς. Τώρα δεν ήθελαν πια να 'ναι αξιωματικοί, γιατί το σώμα των αξιωματικών δεν ήταν καθόλου δημοφιλές. Κατά τα φαινόμενα δεν ήξεραν τι να κάνουν. Ήταν ολοφάνερο πως δεν ήταν στα καλά τους.

Γρήγορα, όμως, άρχισαν να καυχιούνται: "Να κινηθούν μονάχα οι μπολσεβίκοι και θα τους δείξουμε πώς πολεμούν! Δεν τολμούν να μας επιτεθούν, είναι όλοι τους δειλοί... Όμως κι αν μας συντρίψουν, τι να γίνει, ο καθένας θ' αφήσει την τελευταία σφαίρα για τον εαυτό του...".

Εκείνη τη στιγμή, κάπου εκεί κοντά, άρχισαν να πέφτουν πυροβολισμοί. Όλοι, όσοι ήταν στην πλατεία, σκόρπισαν άταχτα.

Πολλοί έπεσαν στη γη μπρούμυτα. Οι αμαξάδες, που βρίσκονταν στις γωνίες, σκόρπισαν προς όλες τις κατευθύνσεις. Έγινε φοβερή ταραχή. Οι στρατιώτες έτρεχαν πίσω - μπρος, άρπαζαν τα όπλα και φώναζαν: "Έρχονται, Έρχονται!". Μα μέσα σε λίγα λεπτά όλα ηρέμησαν. Οι αμαξάδες γύρισαν στις θέσεις τους, οι άνθρωποι που είχαν ξαπλώσει καταγής σηκώθηκαν ορθοί. Κάτω από την κόκκινη αψίδα πρόβαλαν ευέλπιδες. Πήγαιναν χωρίς βήμα και έναν απ' αυτούς τον κρατούσαν από τις μασχάλες δύο σύντροφοί του.

Ήταν πια πολύ αργά, όταν φύγαμε από τ' ανάκτορα. Από την πλατεία τραβήχτηκαν όλοι οι σκοποί. Το τεράστιο ημικύκλιο των κρατικών κτιρίων φαινόταν έρημο. Μπήκαμε να φάμε στο "Hotel de France". Μόλις είχαμε αρχίσει τη σούπα, ήρθε τρέχοντας κοντά μας ένα κατάχλομο γκαρσόνι και μας παρακάλεσε να περάσουμε στη μεγάλη αίθουσα που τα παράθυρά της έβλεπαν προς την αυλή: στο καφέ μπαρ, που έβλεπε προς το δρόμο, έπρεπε να σβήσουν τα φώτα: "Θ' αρχίσει τουφεκίδι!", είπε.

Βγήκαμε και πάλι στη λεωφόρο Μορσκάγια. Είχε πια εντελώς σκοτεινιάσει και μόνο στη γωνιά της λεωφόρου τρεμόσβηνε ένα φανάρι του δρόμου. Κάτω απ' αυτό στεκόταν ένα μεγάλο θωρακισμένο αυτοκίνητο. Η μηχανή του δούλευε και πετούσε τούφες καπνού. Δίπλα του στεκόταν κάποιος μικρός και περιεργαζόταν την κάννη του πολυβόλου. Τριγύρω στριμώχνονταν στρατιώτες και ναύτες. Φαίνεται κάτι περίμεναν. Πήγαμε προς την αψίδα του γενικού επιτελείου. Μια ομαδούλα από στρατιώτες κοίταζαν τα ολόφωτα Χειμερινά Ανάκτορα και συζητούσαν δυνατά:

"Όχι, σύντροφοι", έλεγε ένας απ' αυτούς. "Πώς μπορούμε να πυροβολήσουμε ενάντιά τους. Αφού εκεί είναι το γυναικείο τάγμα! Θα πουν πως σκοτώνουμε τις Ρωσίδες...".

Όταν βγήκαμε στη λεωφόρο Νέβσκι, από τη γωνιά πρόβαλε ακόμα ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο. Από τους πυργίσκους του φάνηκε το κεφάλι κάποιου ανθρώπου.

"Εμπρός!" φώναξε. "Περνούμε στην επίθεση".

Πλησίασε ο σοφέρ του άλλου θωρακισμένου και φώναξε, σκεπάζοντας τον κρότο των μηχανών:

"Η επιτροπή διέταξε να περιμένουμε. Πίσω από τους σωρούς των ξύλων έχουν καλυμμένο το πυροβολικό!...".

Εδώ τα τραμ δεν κινούνταν. Οι περαστικοί ήταν σπάνιοι και δεν υπήρχαν καθόλου φώτα. Περνώντας όμως μερικά σπίτια, μπορούσε να δει κανείς πάλι τραμ, μάζες ανθρώπων, πολύφωτες βιτρίνες και τις ηλεκτρικές ταμπέλες των κινηματογράφων. Η ζωή συνεχιζόταν κανονικά. Είχαμε εισιτήρια για το θέατρο "Μαρίνσκι", για το μπαλέτο (όλα τα θέατρα ήταν ανοιχτά). Όμως οι δρόμοι παρουσίαζαν αρκετό ενδιαφέρον.

Μέσα στο σκοτάδι πέσαμε πάνω στους σωρούς των ξύλων που έφραζαν τη γέφυρα της Αστυνομίας και στο μέγαρο Στρογκάνοφσκι είδαμε μερικούς στρατιώτες να τοποθετούν ένα πυροβόλο των τριών δακτύλων. Άλλοι στρατιώτες, ντυμένοι με στολές διαφόρων μονάδων, γύριζαν άσκοπα εδώ κι εκεί, κάνοντας μεταξύ τους ατέλειωτες συζητήσεις.

Στη λεωφόρο Νέβσκι είχε ξεχυθεί όλη η πόλη. Σε κάθε γωνία στέκονταν τεράστια πλήθη που περικύκλωναν τους μανιώδεις συζητητές. Ομάδες από δώδεκα στρατιώτες με εφ' όπλου λόγχη, περιπολούσαν στα σταυροδρόμια κι οι κοκκινοπρόσωποι γέροντες, με τις πλούσιες γούνες τους έδειχναν τις γροθιές, ενώ κομψοντυμένες γυναίκες τους έλουζαν με βρισιές. Οι στρατιώτες απαντούσαν πολύ ανόρεχτα και χαμογελούσαν ταραγμένα. Στο δρόμο πηγαινοέρχονταν θωρακισμένα αυτοκίνητα, στα οποία ακόμα διακρίνονταν οι παλιές ονομασίες: "Ολέγκ", "Ριούρικ", "Σβιατοσλάβ", όλα ονόματα παλιών Ρώσων πριγκίπων. Όμως πάνω από τις παλιές επιγραφές κοκκίνιζαν ήδη τα μεγάλα γράμματα "ΣΔΕΚΡ" ("Σοσιαλδημοκρατικό - Εργατικό Κόμμα της Ρωσίας"). Στη λεωφόρο Μιχαϊλόβσκι φάνηκε ένας εφημεριδοπώλης. Το πλήθος ρίχτηκε απάνω του, δίνοντας από ένα ρούβλι, από 5, από 10 ρούβλια για κάθε εφημερίδα, αρπάζοντας ο ένας απ' τον άλλο τις εφημερίδες. Ήταν η εφημερίδα "Στρατιώτης και Εργάτης", που ανάγγελλε τη νίκη της προλεταριακής επανάστασης, την απελευθέρωση των συλληφθέντων μπολσεβίκων και καλούσε τις στρατιωτικές μονάδες του μετώπου και των μετόπισθεν να υποστηρίξουν την εξέγερση... το φλογερό αυτό φύλλο είχε μόνο τέσσερις σελίδες, τυπωμένες με μεγάλα γράμματα. Νέα δεν υπήρχαν καθόλου.

Στη γωνιά της Σαντόβαγια συγκεντρώθηκαν δύο χιλιάδες περίπου πολίτες. Το πλήθος κοίταζε στη στέγη ενός ψηλού σπιτιού, όπου πότε έσβηνε, πότε άναβε μια μικρή κόκκινη σπιθίτσα.

"Κοίτα", έλεγε ένας ψηλός αγρότης, δείχνοντας προς τη στέγη. "Εκεί είναι προβοκάτορας, τώρα θα πυροβολήσει στο λαό...". Όπως φαίνεται κανένας δεν ήθελε να πάει να μάθει τι συμβαίνει.

(1) Κάτω από την αψίδα του γενικού επιτελείου


Όταν πλησιάσαμε στο Σμόλνι, η ογκώδικη φάτσα του έλαμπε από τις φωτιές. Απ' όλους τους δρόμους έφταναν εκεί όλο και καινούριοι άνθρωποι, που ανακατεύονταν μέσα στο σκοτάδι με το πλήθος. Έρχονταν κι έφευγαν αυτοκίνητα με μοτοσικλέτες. Ένα πελώριο γκρίζο θωρακισμένο αυτοκίνητο, που πάνω στον πυργίσκο κυμάτιζαν δύο κόκκινες σημαίες, βγήκε κορνάροντας από την αυλόπορτα. Ήταν κρύο, κι οι κοκκινοφρουροί που φρουρούσαν την είσοδο, ζεσταίνονταν στη φωτιά. Στην εσωτερική αυλόπορτα ήταν επίσης αναμμένη φωτιά και στο φως της οι σκοποί διάβαζαν αργά τις άδειές μας και μας εξέταζαν από τα νύχια ως την κορφή. Κι από τις δύο πλευρές της εισόδου ήταν τοποθετημένα πολυβόλα, με βγαλμένα τα καλύμματα και στο πίσω μέρος τους, κουλουριασμένες σαν φίδια, κρέμονταν οι ταινίες με τα φυσίγγια. Στην αυλή, κάτω από τα δέντρα του κήπου, ήταν πολλά θωρακισμένα. Οι μηχανές τους ήταν αναμμένες και δούλευαν. Οι τεράστιες, άδειες και κακοφωτισμένες αίθουσες αντηχούσαν από τα πατήματα των βαριών αρβυλών, από τις φωνές και τις κουβέντες... Η ψυχική διάθεση ήταν ανεβασμένη. Όλες οι σκάλες ήταν πλημμυρισμένες από πλήθος: εκεί βρίσκονταν εργάτες με μαύρες φόρμες και με μαύρα γούνινα καλπάκια, πολλοί με τα όπλα περασμένα στον ώμο, στρατιώτες με κακοραμμένες χλαίνες σκούρου χρώματος και με γκρίζα καπέλα. Ανάμεσα σ' όλο το λαό βιάζονταν να περάσουν, σπρώχνοντας, οι πολύ γνωστοί Λουνατσάρσκι, Κάμενεφ... Κι οι δύο μιλούσαν ταυτόχρονα, τα πρόσωπά τους ήταν σκεφτικά κι ο καθένας κάτω από τη μασχάλη είχε την τσάντα γεμάτη με χαρτιά. Είχε τελειώσει η συνεδρίαση του Σοβιέτ της Πετρούπολης. Σταμάτησα τον Κάμενεφ (1), έναν κοντό άνθρωπο, με γρήγορες κινήσεις, με ζωηρό πλατύ πρόσωπο και με κατεβασμένο κεφάλι. Δίχως κανενός είδους εισαγωγές μου μετέφρασε στα γαλλικά την απόφαση που μόλις είχε παρθεί:

"Το Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών της Πετρούπολης χαιρετίζει τη νικηφόρα επανάσταση του προλεταριάτου και της φρουράς της Πετρούπολης. Το Σοβιέτ υπογραμμίζει ιδιαίτερα τη συνοχή, την οργάνωση, την πειθαρχία, την πλήρη ομοφωνία που έδειξαν οι μάζες σε αυτή την εξαιρετικά αναίμαχτη και εξαιρετικά πετυχημένη εξέγερση.


Το Σοβιέτ εκφράζει την ατράνταχτη πεποίθηση ότι η εργατοαγροτική κυβέρνηση, που θα δημιουργηθεί από την επανάσταση σαν Σοβιετική Κυβέρνηση και που θα εξασφαλίσει στο προλεταριάτο της πόλης την υποστήριξη όλης της μάζας της φτωχής αγροτιάς, θα βαδίσει σταθερά προς το σοσιαλισμό, που είναι το μόνο μέσο για να σωθεί η χώρα από τις πρωτάκουστες συμφορές και φρίκες του πολέμου.


Η νέα εργατοαγροτική κυβέρνηση θα προτείνει αμέσως δίκαιη δημοκρατική ειρήνη σ' όλους τους εμπόλεμους λαούς. Θα καταργήσει αμέσως την τσιφλικάδικη ιδιοκτησία στη γη και θα παραδώσει τη γη στην αγροτιά. Θα εγκαθιδρύσει εργατικό έλεγχο στην παραγωγή και την κατανομή των προϊόντων και θα καθιερώσει παλλαϊκό έλεγχο στις τράπεζες, τις οποίες θα μετατρέψει σε ενιαία κρατική επιχείρηση.


Το Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών της Πετρούπολης καλεί όλους τους εργάτες και όλη την αγροτιά να υποστηρίξουν με όλη τους τη δραστηριότητα και με απεριόριστη αφοσίωση την εργατοαγροτική επανάσταση. Το Σοβιέτ εκφράζει την πεποίθηση ότι οι εργάτες των πόλεων, σε συμμαχία με τη φτωχή αγροτιά, θα δείξουν ακλόνητη συντροφική πειθαρχία, θα επιβάλουν την πιο αυστηρή επαναστατική τάξη που είναι απαραίτητη για τη νίκη του σοσιαλισμού.


Το Σοβιέτ είναι πεπεισμένο ότι το προλεταριάτο των χωρών της Δυτικής Ευρώπης θα μας βοηθήσει να φέρουμε το έργο του σοσιαλισμού ως την πλήρη και σταθερή νίκη".

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ