ΤΖΟΝ ΡΙΝΤ – ΔΕΚΑ ΜΕΡΕΣ ΠΟΥ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΑΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (5)

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ


5ον ΜΕΡΟΣ

(Συνέχεια από το προηγούμενο)

Έξω φυσούσε από τα δυτικά ένας υγρός κρύος αέρας. Η κρύα λάσπη τρύπωνε μέσα στις σόλες. Δύο λόχοι ευελπίδων, βαδίζοντας ρυθμικά, κατευθύνθηκαν προς τη θάλασσα. Οι γραμμές τους κυμάτιζαν συμμετρικά και στην πορεία τραγουδούσαν ένα παλιό στρατιωτικό τραγούδι της εποχής του τσάρου... Στο πρώτο σταυροδρόμι παρατήρησα ότι οι πολιτοφύλακες ήταν καβάλα στ' άλογα και οπλισμένοι με πιστόλια σε υπέροχες καινούριες θήκες. Μια μικρή ομάδα ανθρώπων, τους κοίταζε σιωπηλά. Στη γωνία της λεωφόρου Νέβσκι αγόρασα την μπροσούρα του Λένιν: "Θα κρατήσουν οι μπολσεβίκοι την κρατική εξουσία;" και πλήρωσα γι' αυτήν με χαρτονόμισμα. Τέτοια χαρτονομίσματα κυκλοφορούσαν τότε στη θέση των ασημένιων, που αλλάχτηκαν. Όπως πάντα, τα τραμ σέρνονταν με κρεμασμένους απέξω πολίτες και στρατιωτικούς, σε τέτοιες στάσεις που θα 'καναν να πρασινίζει από ζήλια ο Τεόντορ Σουντ (1)... Κατά μήκος των τοίχων στέκονταν στη σειρά οι λιποτάκτες, ντυμένοι με στρατιωτική στολή και πουλούσαν τσιγάρα και ηλιόσπορους.

Σ' όλη τη λεωφόρο Νέβσκι, μέσα στην πυκνή ομίχλη πλήθη λαού έπαιρναν, δίνοντας μάχη, τις τελευταίες εκδόσεις των εφημερίδων ή συγκεντρώνονταν στις αφίσες, προσπαθούσαν να διαβάσουν τις εκκλήσεις και τις προκηρύξεις, από τις οποίες ήταν γιομάτοι όλοι οι τοίχοι. Εδώ ήταν προκηρύξεις της ΚΕΕ, των αγροτικών Σοβιέτ, των "μετριοπαθών" - σοσιαλιστικών κομμάτων, των στρατιωτικών επιτροπών, όλοι απειλούσαν, ικέτευαν, εξόρκιζαν τους εργάτες και τους στρατιώτες να καθίσουν στα σπίτια τους και να υποστηρίξουν την κυβέρνηση.

Ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο κινιόταν συνέχεια μπρος - πίσω κορνάροντας με τη σειρήνα. Σε κάθε γωνιά, σε κάθε σταυροδρόμι συγκεντρώνονταν πυκνά πλήθη. Οι στρατιώτες κι οι φοιτητές συζητούσαν ζωηρά. Η νύχτα έπεφτε αργά, τρεμόσβηναν τα αραιά φανάρια, κυλούσαν τα ατέλειωτα κύματα του λαού... Έτσι γινόταν πάντα στην Πετρούπολη στις παραμονές των ταραχών.

(1) Διάσημος ακροβάτης τον καιρό εκείνο. Σύντ.

Η πόλη ήταν εκνευρισμένη κι αναταραζόταν σε κάθε απότομο θόρυβο. Οι μπολσεβίκοι όμως δεν έδιναν κανένα εξωτερικό σημάδι ζωής, οι στρατιώτες παρέμεναν στους στρατώνες, οι εργάτες στα εργοστάσια... Μπήκα σ' έναν κινηματογράφο κοντά στον καθεδρικό ναό του Καζάν. Προβαλλόταν ένα ιταλικό φιλμ γεμάτο αίμα, πάθη και ραδιουργίες. Μπροστά μου κάθονταν κάμποσοι ναύτες και στρατιώτες. Κοίταζαν με παιδική κατάπληξη την οθόνη, χωρίς να καταλαβαίνουν γιατί χρειάζονταν τόσα τρεχάματα και τόσοι σκοτωμοί.

Από τον κινηματογράφο γύρισα γρήγορα στο Σμόλνι. Στο 10ο δωμάτιο, στο απάνω πάτωμα, συνεδρίαζε χωρίς διακοπή η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή. Προέδρευε ένας ξανθός νέος δεκαοκτώ χρονών, που τον λέγαν Λαζιμίρ. Περνώντας από κοντά μου, σταμάτησε και κάπως δειλά μου 'σφιξε το χέρι. "Το φρούριο του Πετροπάβλοφσκ πέρασε ήδη με το μέρος μας! είπε χαμογελώντας ευτυχισμένα. Μόλις πήραμε ειδήσεις για ένα σύνταγμα, που στάλθηκε από την κυβέρνηση στην Πετρούπολη για καταστολή. Οι στρατιώτες άρχισαν να υποψιάζονται, ότι εδώ δεν είναι όλα παστρικά, σταμάτησαν την αμαξοστοιχία στην Γκάτσινα κι έστειλαν σ' εμάς αντιπροσώπους. "Τι γίνεται; μας ρώτησαν. Τι έχετε να μας πείτε; Εμείς πια πήραμε την απόφαση, όλη η εξουσία στα Σοβιέτ. "Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή τους απάντησε: "Αδέλφια, σας χαιρετούμε, στο όνομα της επανάστασης!

Σταθείτε στη θέση σας και περιμένετε διαταγή".

"Όλα τα τηλεφωνικά μας καλώδια, είπε, κόπηκαν. Ωστόσο, οι στρατιώτες τηλεφωνητές έστρωσαν έρπουσα τηλεφωνική γραμμή για την επικοινωνία με τα εργοστάσια και τους στρατώνες..."". Στο δωμάτιο έμπαιναν κι έβγαιναν αδιάκοπα οι σύνδεσμοι κι οι κομισάριοι. Στις πόρτες φύλαγαν δώδεκα εθελοντές, έτοιμοι σε κάθε λεπτό να τρέξουν στην πιο απομακρυσμένη γωνιά της πόλης. Ένας απ' αυτούς, άνθρωπος με πρόσωπο Τσιγγάνου και με στολή υπολοχαγού, μου είπε γαλλικά: "Όλοι είναι έτοιμοι να ενεργήσουν με το πρώτο σύνθημα".

Περνούσαν: ο Ποντβόισκι - ισχνός, γενάτος, με πολιτική περιβολή. Ο Αντόνοφ, ο άνθρωπος που στο μυαλό του ωρίμαζαν τα σχέδια των επιχειρήσεων της εξέγερσης. Αξύριστος, με λερωμένο γιακά, τρικλίζοντας από την αϋπνία. Ο Κριλένκο, ένας κοντόχοντρος στρατιώτης με φαρδύ πρόσωπο που γελούσε αδιάκοπα, με ζωηρές χειρονομίες και απότομη ομιλία. Ο Ντιμπένκο, ένας πελώριος γενάτος ναύτης, με ήρεμο μέτωπο. Τέτοιοι ήταν οι άνθρωποι αυτής της μάχης για την εξουσία των Σοβιέτ και των μελλοντικών μαχών.

Κάτω, στα γραφεία των εργοστασιακών επιτροπών, καθόταν ο Σεράτοφ. Υπόγραφε τις διατακτικές για το δημόσιο οπλοστάσιο - από εκατόν πενήντα τουφέκια για κάθε εργοστάσιο... Μπροστά του μπήκαν στη γραμμή σαράντα αντιπρόσωποι.

Στην αίθουσα συνάντησα μερικούς λιγότερο ξακουστούς παράγοντες των μπολσεβίκων. Ένας απ' αυτούς μου 'δειξε το περίστροφο. "Άρχισε!" είπε. Το πρόσωπό του ήταν χλομό. "Είτε ενεργήσουμε εμείς είτε όχι, ο εχθρός πια ξέρει πως ήρθε καιρός να ξεμπερδέψει μ' εμάς ή να χαθεί ο ίδιος".

Το Σοβιέτ της Πετρούπολης συνεδρίαζε ολόκληρα εικοσιτετράωρα χωρίς διακοπή. Όταν μπήκα στη μεγάλη αίθουσα, ο Τρότσκι μόλις τέλειωνε το λόγο του. "Μας ρωτούν, έλεγε, αν ετοιμαζόμαστε να οργανώσουμε επίθεση. Μπορώ να δώσω καθαρή απάντηση σ' αυτό το ερώτημα. Το Σοβιέτ της Πετρούπολης κατανοεί, ότι έφτασε πια η στιγμή, που όλη η εξουσία πρέπει να περάσει στα χέρια των Σοβιέτ. Αυτή η αλλαγή της εξουσίας θα πραγματοποιηθεί από το Πανρωσικό συνέδριο. Αν χρειάζεται ή όχι η ένοπλη εξέγερση, θα εξαρτηθεί από κείνους, που θέλουν να ματαιώσουν το Πανρωσικό συνέδριο. Είναι φανερό, ότι η κυβέρνησή μας, που αποτελείται από τα πρόσωπα του προσωρινού Υπουργικού Συμβουλίου, είναι μια κυβέρνηση θλιβερή κι ανήμπορη, που περιμένει μόνο το σκουπόξυλο της ιστορίας για να παραχωρήσει τη θέση της στην αληθινή εξουσία. Εμείς, όμως ακόμα και τώρα, ακόμα και σήμερα, προσπαθούμε ν' αποφύγουμε τη σύγκρουση. Ελπίζουμε ότι το Πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ θα πάρει στα χέρια του την εξουσία, που θα στηρίζεται στην οργανωμένη ελευθερία όλου του λαού. Αν όμως η κυβέρνηση θελήσει να εκμεταλλευτεί αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα των 24, των 48 ή των 72 ωρών, που τη χωρίζει ακόμα από το θάνατό της, για να επιτεθεί ενάντιά μας, τότε εμείς θ' απαντήσουμε με αντεπίθεση. Στο χτύπημα - με χτύπημα, στο σίδερο - με ατσάλι!".

Κάτω από θύελλα χειροκροτημάτων ο Τρότσκι ανακοινώνει, ότι οι αριστεροί εσέροι συμφώνησαν να στείλουν τους αντιπροσώπους τους στη Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή. Φεύγοντας από το Σμόλνι, στις 3 η ώρα το πρωί, παρατήρησα ότι από τις δυο πλευρές της εισόδου ήταν στημένα πολυβόλα και ότι η εξώπορτα και τα γύρω σταυροδρόμια φρουρούνταν από ισχυρά στρατιωτικά περίπολα. Στη σκάλα ανέβαινε τρέχοντας ο Μπιλ Σάτοφ (1). "Λοιπόν, φώναξε, αρχίσαμε! Ο Κερένσκι έστειλε ευέλπιδες να κλείσει τις εφημερίδες μας "Στρατιώτης" και "Εργατικός Δρόμος". Εδώ όμως ήρθε ένα δικό μας τμήμα και διέλυσε το δημόσιο τυπογραφείο και τώρα στέλνουμε ανθρώπους για να καταλάβουν τα γραφεία της σύνταξης των αστικών εφημερίδων!".

Το πρωί στις 6 του Νοέμβρη (24 του Οχτώβρη) είχα δουλειά στη λογοκρισία, που το γραφείο της βρισκόταν στο υπουργείο Εξωτερικών. Στους δρόμους όλοι οι τοίχοι ήταν γεμάτοι από προκηρύξεις, που καλούσαν υστερικά το λαό στην "ησυχία". Ο Πολκόβνικοφ έβγαζε τις διαταγές τη μια ύστερα από την άλλη! "Διατάσσω όλα τα τμήματα και τις διοικήσεις να παραμένουν στους στρατώνες τους, μέχρι που να πάρουν διαταγή από το επιτελείο της περιοχής. Απαγορεύω κάθε είδους αυτόβουλες ενέργειες. Όλοι οι αξιωματικοί, που θα ενεργήσουν χωρίς διαταγή των διοικητών τους, θα δικαστούν για ένοπλη ανταρσία. Απαγορεύω κατηγορηματικά στο στρατό να εκτελέσει οποιαδήποτε διαταγή που εκδόθηκε από τις διάφορες οργανώσεις...".

Οι πρωινές εφημερίδες ανακοίνωσαν, ότι η κυβέρνηση απαγόρευσε τις εφημερίδες "Νέα Ρωσία", "Ζωντανός Λόγος", "Εργατικός Δρόμος" και "Στρατιώτης" και διέταξε τη σύλληψη των καθοδηγητών του Σοβιέτ της Πετρούπολης και των μελών της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής.

(1) Είναι πολύ γνωστός σ' όσους πήραν μέρος στο αμερικάνικο εργατικό κίνημα. Τζον Ριντ.Έχει υπόψη του τον Βλαντιμίρ Σεργκέγιεβιτς Σάτοφ, που γύρισε από την Αμερική τον Ιούνη του 1917 κι ήταν ένας από τους οργανωτές των "βιομηχανικών εργατών του κόσμου". Το 1917, μέλος της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής της Πετρούπολης και μέλος του προεδρείου του Κεντρικού Σοβιέτ των εργοστασιακών επιτροπών και κατόπιν κομμουνιστής. Σύντ.

Καθώς διέσχιζα την πλατεία των Ανακτόρων, κάτω από την αψίδα του γενικού επιτελείου πέρασαν γρήγορα με θόρυβο μερικές μοίρες πυροβολικού της Σχολής των Ευελπίδων και τάχθηκαν μπροστά στα ανάκτορα. Το πελώριο κόκκινο χτίριο του γενικού επιτελείου είχε ασυνήθιστη κίνηση. Μπροστά στις πόρτες στέκονταν αυτοκίνητα, αδιάκοπα έρχονταν κι έφευγαν όλο και νέα αυτοκίνητα με αξιωματικούς. Ο λογοκριτής ήταν αναστατωμένος σαν μικρό παιδί, που το πήγαν στο τσίρκο. "Ο Κερένσκι, μου είπε, μόλις πήγε στο Σοβιέτ της δημοκρατίας να υποβάλει παραίτηση!". Ετρεξα στα ανάκτορα του Μαρίνσκι και πρόφτασα ν' ακούσω το τέλος του γεμάτου πάθους και σχεδόν ασυνάρτητου λόγου του Κερένσκι, που ήταν όλο περιαυτολογίες και φαρμακερές επιθέσεις ενάντια στους πολιτικούς του αντιπάλους.

"Για να σας φέρω αποδείξεις, έλεγε ο Κερένσκι, θα σας διαβάσω εδώ τις πιο χτυπητές θέσεις από μια σειρά προκηρύξεις που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα "Εργατικός Δρόμος", από τον καταζητούμενο εγκληματία του κράτους Ουλιάνοφ - Λένιν. Σε μια σειρά προκηρύξεις με τον τίτλο "Γράμμα προς τους συντρόφους" ο εγκληματίας αυτός του κράτους καλούσε το προλεταριάτο της Πετρούπολης και το στρατό να επαναλάβουν το πείραμα της 3-5 του Ιούλη και υπέδειχνε την ανάγκη να προβούν στην άμεση ένοπλη εξέγερση... Παράλληλα μ' αυτές τις εκκλήσεις έγιναν στις συνελεύσεις και τα συλλαλητήρια μια σειρά ομιλίες άλλων καθοδηγητών του κόμματος των μπολσεβίκων, με τις οποίες καλούσαν το λαό σε άμεση ένοπλη εξέγερση. Σχετικά, πρέπει να σημειώσουμε ιδιαίτερα την ομιλία του προέδρου του Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών της Πετρούπολης, του Μπρονστέιν - Τρότσκι... Μια σειρά ομιλίες και άρθρα του "Εργατικού Δρόμου" και του "Στρατιώτη" στο ύφος και το στιλ μοιάζουν με τα άρθρα της "Νέας Ρωσίας".

Έχουμε να κάνουμε όχι τόσο με το κίνημα τούτου ή εκείνου του πολιτικού κόμματος, όσο με την εκμετάλλευση της πολιτικής αμάθειας και των εγκληματικών ενστίκτων ενός μέρους του πληθυσμού, έχουμε να κάνουμε με μια ειδική οργάνωση που βάζει για σκοπό της να προκαλέσει οπωσδήποτε στη Ρωσία ένα αυθόρμητο κύμα καταστροφής και πογκρόμ. Με τις σημερινές διαθέσεις των μαζών, το ανοιχτό κίνημα στην Πετρούπολη, θα συνοδευτεί με επικίνδυνες εκδηλώσεις πογκρόμ, που θ' ατιμάσουν για πάντα το όνομα της ελεύθερης Ρωσίας. Είναι αρκετά χαρακτηριστικό, ότι σύμφωνα με την ομιλία του ίδιου του οργανωτή της εξέγερσης, του Ουλιάνοφ - Λένιν, "η θέση των άκρων αριστερών ρωσικών σοδιαλδημοκρατικών πτερύγων είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή"...".

Εδώ ο Κερένσκι διάβασε την παρακάτω περικοπή από το άρθρο του Λένιν:

"Σκεφθείτε μόνο: οι Γερμανοί, μέσα σε διαβολικά δύσκολες συνθήκες, έχοντας έναν Λίμπκνεχτ (κι αυτόν στα κάτεργα), χωρίς εφημερίδες, χωρίς ελευθερία συγκέντρωσης, χωρίς Σοβιέτ, με την απίστευτη εχθρότητα όλων των τάξεων του πληθυσμού, ακόμα και του τελευταίου πλουσιοχωρικού, προς τις ιδέες του διεθνισμού, με την υπέροχη οργάνωση της μεγάλης, της μεσαίας και της μικρής ιμπεριαλιστικής αστικής τάξης, οι Γερμανοί, δηλ. οι Γερμανοί επαναστάτες - διεθνιστές, οι εργάτες που είναι ντυμένοι με ναυτικά χιτώνια, οργάνωσαν εξέγερση στο στόλο, με ελπίδα επιτυχίας μια στις εκατό. Και μεις, έχοντας δεκάδες εφημερίδες, ελευθερία συγκέντρωσης, έχοντας την "πλειοψηφία" στα Σοβιέτ, εμείς που αποδείξαμε σ' όλο τον κόσμο ότι ήμαστε οι καλύτεροι προλετάριοι διεθνιστές, θα αρνηθούμε να υποστηρίξουμε τους Γερμανούς επαναστάτες με τη δική μας εξέγερση;".

Ο Κερένσκι συνέχισε: "Οι ίδιοι οι οργανωτές, λοιπόν, αναγνωρίζουν, ότι οι πολιτικές συνθήκες για την ελεύθερη δράση όλων των πολιτικών κομμάτων είναι οι πιο ευνοϊκές σήμερα στη Ρωσία, με τη διοίκηση της σημερινής προσωρινής κυβέρνησης, στην οποία επικεφαλής βρίσκεται, κατά τη γνώμη του κόμματος των μπολσεβίκων, ο σφετεριστής κι ο άνθρωπος που πουλήθηκε στην αστική τάξη, ο πρωθυπουργός Κερένσκι... Οι οργανωτές της εξέγερσης δε βοηθούν το προλεταριάτο της Γερμανίας, αλλά τις ιθύνουσες τάξεις της Γερμανίας, αφήνουν ακάλυπτο το μέτωπο του ρωσικού κράτους μπροστά στη θωρακισμένη γροθιά του Γουλιέλμου και των φίλων του... Για την προσωρινή κυβέρνηση είναι αδιάφορες οι αιτίες, είναι αδιάφορο αν αυτό γίνεται συνειδητά ή ασυνείδητα. Όπως και να 'χει το ζήτημα, εγώ, έχοντας συναίσθηση της ευθύνης μου, απ' αυτό το βήμα, θεωρώ τις τέτοιες ενέργειες ρωσικού πολιτικού κόμματος σαν εσχάτη προδοσία κατά του ρωσικού κράτους... Θα σταθώ στη νομική πλευρά του ζητήματος: μου έγινε πρόταση ν' αρχίσω αμέσως τις ανάλογες δικαστικές διώξεις, καθώς και πρόταση να ενεργήσουμε ανάλογες συλλήψεις (θόρυβος απ' τ' αριστερά δεν αφήνει τον Κερένσκι να μιλήσει). Μάλιστα, ακούστε! - τσίριξε δυνατά ο Κερένσκι. Σήμερα, που το κράτος από συνειδητή ή ασύνειδη προδοσία χάνεται και βρίσκεται στην άκρη του γκρεμού, η προσωρινή κυβέρνηση, κι εγώ μαζί, προτιμούμε να σκοτωθούμε και να συντριβούμε, αλλά τη ζωή, την τιμή και την ανεξαρτησία του κράτους δε θα την προδώσουμε...".

Τη στιγμή αυτή έδωσαν στον Κερένσκι κάποια προκήρυξη (1).

"Τώρα μου έδωσαν αντίγραφο ενός ντοκουμέντου που στέλνεται αυτή τη στιγμή στα συντάγματα. Και διάβασε φωναχτά: "Το Σοβιέτ της Πετρούπολης το απειλεί κίνδυνος... Εντέλλομαι να έχετε το σύνταγμα σε πλήρη μαχητική ετοιμότητα και να περιμένετε παραπέρα διαταγές. Κάθε καθυστέρηση και μη εκπλήρωση της διαταγής θα θεωρηθεί προδοσία της επανάστασης. Για τον πρόεδρο Ποντβόισκι ο γραμματέας Αντόνοφ". Στην πραγματικότητα, συνέχισε ο Κερένσκι, αυτό είναι απόπειρα να ξεσηκωθεί ο όχλος ενάντια στην υπάρχουσα τάξη πραγμάτων, να ματαιωθεί η Συντακτική Συνέλευση και να μείνει ακάλυπτο το ρωσικό μέτωπο μπροστά στα συμπαγή συντάγματα της σιδερένιας γροθιάς του Γουλιέλμου. Λέγω με απόλυτη συναίσθηση "όχλος", γιατί όλη η συνειδητή δημοκρατία και η ΚΕΕ της, όλες οι στρατιωτικές οργανώσεις, όλα για όσα είναι περήφανη και πρέπει να περηφανεύεται η ελεύθερη Ρωσία, δηλαδή το λογικό, η συνείδηση κι η τιμή της μεγάλης Ρωσικής Δημοκρατίας, αντιτάσσονται σ' αυτό...

Δεν ήρθα εδώ να παρακαλέσω, αλλά με τη βεβαιότητα ότι η προσωρινή κυβέρνηση, που αυτή τη στιγμή υπερασπίζει την καινούρια ελευθερία... Θα βρει την ομόφωνη υποστήριξη όλων, εκτός από κείνους, που δεν αποφασίζουν ποτέ να πουν θαρραλέα την αλήθεια κατάμουτρα... Η προσωρινή κυβέρνηση δεν παραβίασε ποτέ τις ελευθερίες των πολιτών του κράτους και τα πολιτικά τους δικαιώματα. Σήμερα, όμως, η προσωρινή κυβέρνηση δηλώνει, ότι εκείνα τα στοιχεία της ρωσικής κοινωνίας, εκείνες οι ομάδες και τα κόμματα που θα τολμήσουν να σηκώσουν χέρι ενάντια στην ελεύθερη θέληση του ρωσικού λαού, απειλώντας ταυτόχρονα μ' αυτό ν' ανοίξουν τις πόρτες στη Γερμανία, θα σαρωθούν αμέσως, αποφασιστικά και οριστικά... Ας ξέρει ο πληθυσμός της Πετρούπολης ότι θα συναντήσει εξουσία αποφασιστική, και πιθανόν, την τελευταία ώρα ή το τελευταίο λεπτό η λογική, η συνείδηση και η τιμή να νικήσουν στις καρδιές εκείνων που έχουν ακόμα αυτές τις ιδιότητες...".

(1) Την προκήρυξη την έδωσε στον Κερένσκι ο Α. Ι. Κονοβάλοφ. Σύντ.

Στη διάρκεια όλου αυτού του λόγου η αίθουσα βοούσε και μαινόταν. Όταν ο χλομός και λαχανιασμένος πρωθυπουργός σώπασε και εγκατέλειψε την αίθουσα συνοδευόμενος από αξιωματικούς, άρχισαν ν' ανεβαίνουν στο βήμα ο ένας ύστερα απ' τον άλλο οι αριστεροί ομιλητές. Έκαναν άγριες και οργισμένες επιθέσεις ενάντια στους δεξιούς. Ακόμα κι οι σοσιαλιστές - επαναστάτες δήλωσαν με το στόμα του Γκοτς: "Η πολιτική των μπολσεβίκων, που παίζουν με τη λαϊκή δυσαρέσκεια, είναι δημαγωγική κι εγκληματική. Ωστόσο, μια σειρά λαϊκές απαιτήσεις μένουν μέχρι τώρα ανικανοποίητες... Τα ζητήματα: της ειρήνης, της γης και του εκδημοκρατισμού του στρατού πρέπει να μπουν με τέτοιον τρόπο, ώστε ούτε ένας στρατιώτης, εργάτης ή αγρότης να μην αμφιβάλλει ότι η κυβέρνηση, σταθερά και ακλόνητα, επιδιώκει πραγματικά τη λύση τους".

Κατόπιν μίλησε ο Μάρτοφ, γεμάτος οργή:

"Τα λόγια του πρωθυπουργού, που είχε το θράσος να μιλήσει για κίνημα όχλου, ενώ πρόκειται για κίνημα σημαντικής μερίδας του προλεταριάτου και του στρατού, αν κι επιδιώκει λαθεμένους σκοπούς, είναι λόγια πρόκλησης εμφύλιου πολέμου" (χειροκροτήματα απ' τ' αριστερά). Η μορφή της απόφασης, που προτάθηκε από τους αριστερούς, εγκρίθηκε. Στην πραγματικότητα αυτό ισοδυναμούσε με έκφραση δυσπιστίας προς την κυβέρνηση:

"1) Η ένοπλη εξέγερση, που προετοιμάζεται τις τελευταίες μέρες, κι έχει σκοπό την κατάληψη της εξουσίας, απειλεί να προκαλέσει εμφύλιο πόλεμο, δημιουργεί ευνοϊκούς όρους για πογκρόμ και κινητοποίηση των εκατονταρχίτικων αντεπαναστατικών δυνάμεων και αναπόφευκτα θα καταλήξει στη ματαίωση της Συντακτικής Συνέλευσης, σε καινούριες πολεμικές καταστροφές και χάσιμο της επανάστασης, θα παραλύσει την οικονομική ζωή και θα ρίξει σε ολοκληρωτικό χάος τη χώρα.

2) Βάση για την επιτυχία της παραπάνω ζύμωσης δημιουργήθηκε, εκτός από τις αντικειμενικές συνθήκες του πολέμου και της ερήμωσης, κι από την καθυστέρηση στη λήψη επειγόντων μέτρων. Γι' αυτό είναι αναγκαίο, πρώτ' απ' όλα, να δημοσιευτεί αμέσως το διάταγμα για την παραχώρηση της γης στη δικαιοδοσία των αγροτικών επιτροπών, και να γίνουν αποφασιστικές ενέργειες στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Να προταθεί στους συμμάχους να διακηρύξουν τους όρους ειρήνης και ν' αρχίσουν διαπραγματεύσεις για τη σύναψη ειρήνης.

3) Για την αντιμετώπιση των έντονων εκδηλώσεων αναρχίας και του κινήματος των πογκρόμ, πρέπει να παρθούν αμέσως μέτρα για την εκμηδένισή τους και γι' αυτό το σκοπό πρέπει να δημιουργηθεί στην Πετρούπολη επιτροπή κοινωνικής σωτηρίας από εκπροσώπους της αυτοδιοίκησης της πόλης και των οργάνων της επαναστατικής δημοκρατίας που θα δρα σε στενή συνεργασία με την προσωρινή κυβέρνηση...".

Αξίζει να σημειώσουμε πως υπέρ της απόφασης αυτής ψήφισαν επίσης κι οι μενσεβίκοι κι οι εσέροι... Ωστόσο, όταν ο Κερένσκι το έμαθε, κάλεσε τον Αυξέντιεφ στα χειμερινά ανάκτορα και ζήτησε εξηγήσεις. "Αν αυτή η απόφαση είναι έκφραση δυσπιστίας προς την προσωρινή κυβέρνηση, δήλωσε στον Αυξέντιεφ, σας προτείνω να σχηματίσετε κυβέρνηση". Τότε οι συμβιβαστές αρχηγοί Νταν, Γκοτς και Αυξέντιεφ έκαναν τον τελευταίο τους "συμβιβασμό"... Εξήγησαν στον Κερένσκι πως η απόφαση αυτή δε σημαίνει κριτική στη δράση της κυβέρνησης...

Στη γωνία των λεωφόρων Μόρσκαγια και Νέβσκι τμήματα στρατιωτών με εφ' όπλου λόγχη, σταματούσαν όλα τα ιδιωτικά αυτοκίνητα, κατέβαζαν απ' αυτά τους επιβάτες και τα 'στελναν στα Χειμερινά Ανάκτορα. Ένα μεγάλο πλήθος τους κοίταζε. Κανένας δεν ήξερε, με το μέρος τίνος είναι αυτοί οι στρατιώτες: με την προσωρινή κυβέρνηση ή με τη Στρατιωτική Επιτροπή. Στον καθεδρικό ναό του Καζάν γινόταν το ίδιο. Τ' αυτοκίνητα κατευθύνονταν απ' εκεί προς τα πάνω, προς τη λεωφόρο Νέβσκι. Εξαφνα εμφανίστηκαν πέντε - έξι ναύτες, οπλισμένοι με τουφέκια. Γελώντας βιασμένα, άρχισαν να συζητούν με δύο στρατιώτες. Στα ναυτικά τους πηλήκια, είχαν τις επιγραφές "Αβρόρα" και "Αυγή της ελευθερίας", ονομασίες των πιο γνωστών μπολσεβίκικων καταδρομικών του στόλου της Βαλτικής. "Η Κρονστάνδη έρχεται", είπε ένας απ' τους ναύτες... Αυτά τα λόγια σήμαιναν το ίδιο ακριβώς που σήμαιναν στο Παρίσι το 1792 τα λόγια: "Οι Μασσαλιώτες έρχονται". Γιατί στην Κρονστάνδη ήταν είκοσι πέντε χιλιάδες ναύτες, όλοι πιστοί μπολσεβίκοι, έτοιμοι να βαδίσουν στο θάνατο.

Ο "Εργάτης κι ο Στρατιώτης" κυκλοφόρησε πια. Σ' όλη την πρώτη σελίδα του δημοσιευόταν με κεφαλαία γράμματα η έκκληση:

"Στρατιώτες! Εργάτες! Πολίτες! Οι εχθροί του λαού πέρασαν τη νύχτα στην επίθεση. Οι κορνιλοφικοί του επιτελείου προσπαθούν να συγκεντρώσουν από τα προάστια τους ευέλπιδες και τα τάγματα κρούσης. Οι ευέλπιδες του Οράνιενμπάουμ και τα τάγματα κρούσης στο Τσάρσκογιε Σελό αρνήθηκαν να επιτεθούν. Σχεδιάζεται προδοτικό χτύπημα ενάντια στο Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών της Πετρούπολης... Η εκστρατεία των αντεπαναστατών συνωμοτών κατευθύνεται ενάντια στο Πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ, στις παραμονές της έναρξής του, ενάντια στη Συντακτική Συνέλευση, ενάντια στο λαό. Το Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών της Πετρούπολης είναι υπέρ της υπεράσπισης της επανάστασης. Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή καθοδηγεί την απόκρουση της εφόδου των συνωμοτών. Όλη η φρουρά και όλο το προλεταριάτο της Πετρούπολης είναι έτοιμα να καταφέρουν στους εχθρούς του λαού συντριπτικό χτύπημα.

Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή αποφασίζει:

1) Όλες οι επιτροπές των συνταγμάτων, των λόχων και των διοικήσεων μαζί με τους κομισάριους των Σοβιέτ, όλες οι επαναστατικές οργανώσεις, πρέπει να συνεδριάζουν αδιάκοπα, συγκεντρώνοντας όλες τις πληροφορίες για τα σχέδια και τις ενέργειες των συνωμοτών.

2) Ούτε ένας στρατιώτης δεν πρέπει ν' απουσιάζει από το τμήμα του χωρίς την έγκριση της επιτροπής.

3) Να σταλούν αμέσως στο ινστιτούτο Σμόλνι δύο αντιπρόσωποι από κάθε τμήμα και πέντε από κάθε αχτίδα των Σοβιέτ.

4) Για όλες τις ενέργειες των συνωμοτών να ειδοποιείται αμέσως το ινστιτούτο Σμόλνι.

5) Όλα τα μέλη του Σοβιέτ της Πετρούπολης κι όλοι οι αντιπρόσωποι του Πανρωσικού συνεδρίου των Σοβιέτ καλούνται αμέσως στο ινστιτούτο Σμόλνι σε έκτακτη συνεδρίαση.

Η αντεπανάσταση σήκωσε το εγκληματικό της κεφάλι.

Όλες τις καταχτήσεις και τις ελπίδες των στρατιωτών, των εργατών και των αγροτών τις απειλεί θανάσιμος κίνδυνος. Οι δυνάμεις όμως της επανάστασης ξεπερνούν κατά πολύ τις δυνάμεις των εχθρών της. Η υπόθεση του λαού βρίσκεται σε σίγουρα χέρια. Οι συνωμότες θα συντριβούν. Καμιά ταλάντευση και αμφιβολία. Σταθερότητα, ψυχραιμία, θάρρος και αποφασιστικότητα.

Ζήτω η επανάσταση!

Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή".

Το Σοβιέτ της Πετρούπολης συνεδρίαζε αδιάκοπα στο Σμόλνι, όπου ήταν το κέντρο της θύελλας. Οι αντιπρόσωποι ξάπλωναν και κοιμούνταν εκεί στο πάτωμα και μετά ξυπνούσαν για να πάρουν άμεσα μέρος στη συζήτηση. Ο Τρότσκι, ο Κάμενεφ, ο Βολοντάρσκι μιλούσαν από 6, από 8, από 12 ώρες την ημέρα. Κατέβηκα στο πρώτο πάτωμα, στο 18ο δωμάτιο, όπου γινόταν σύσκεψη των μπολσεβίκων - αντιπροσώπων. Η διαπεραστική φωνή κάποιου ομιλητή, που δε φαινόταν πίσω από το πλήθος, βεβαίωνε με πεποίθηση: "Οι συμβιβαστές μιλούν πως απομονωθήκαμε. Μη δίνετε σημασία σ' αυτούς! Στο κάτω της γραφής αυτοί θα υποχρεωθούν να 'ρθουν μαζί μας ή να μείνουν χωρίς οπαδούς...". Ο ομιλητής σήκωσε προς τα πάνω ένα κομματάκι χαρτί: "Τους πήραμε κιόλας με το μέρος μας! Τώρα μόλις ήρθε μια αντιπροσωπεία από μενσεβίκους και εσέρους και λένε πως κατακρίνουν τις ενέργειές μας, όμως αν η κυβέρνηση επιτεθεί ενάντιά μας, αυτοί δε θα ταχθούν ενάντια στην προλεταριακή υπόθεση!", Θύελλα από ενθουσιώδεις φωνές...

***

Όταν νύχτωσε, η απέραντη αίθουσα γέμισε από στρατιώτες κι εργάτες, από ένα πυκνό σκούρο - καφετί πλήθος, που βούιζε υπόκωφα μέσα στον γκρίζο καπνό των τσιγάρων. Η παλιά ΚΕΕ αποφάσισε, επιτέλους, να χαιρετίσει τους αντιπροσώπους του νέου αυτού συνεδρίου, που θα της έφερνε το χαμό, κι ίσως, και το χαμό όλης της επαναστατικής τάξης πραγμάτων που δημιούργησε. Στο μεταξύ στη συνέλευση αυτή είχαν δικαίωμα ψήφου μόνο τα μέλη της ΚΕΕ.

Ήταν πια μεσάνυχτα, όταν ο Γκοτς κατέλαβε την προεδρική θέση, και στο βήμα, μέσα στη βαθιά, σχεδόν απειλητική, όπως μου φαινόταν, ησυχία, ανέβηκε στο βήμα ο Νταν. "Οι στιγμές που περνούμε είναι χρωματισμένες με τους πιο τραγικούς τόνους", είπε. "Ο εχθρός βρίσκεται στο δρόμο προς την Πετρούπολη, οι δυνάμεις της δημοκρατίας προσπαθούν να οργανώσουν την αντίσταση, όμως την ίδια στιγμή περιμένουμε ν' αρχίσει αιματοχυσία στους δρόμους της πρωτεύουσας κι η πείνα απειλεί να τσακίσει όχι μόνο την κυβέρνησή μας, αλλά και την ίδια την επανάσταση... Οι μάζες είναι κουρασμένες και χωρίς διάθεση, έχασαν το ενδιαφέρον για την επανάσταση. Αν οι μπολσεβίκοι αρχίσουν κάτι, τότε αυτό θα σημάνει το θάνατο της επανάστασης... (Φωνές: "Ψέμα"). Μόνο τους μπολσεβίκους περιμένουν οι αντεπαναστάτες για ν' αρχίσουν τα πογκρόμ και τους σκοτωμούς... Αν επιχειρηθεί οποιαδήποτε ενέργεια, τότε Συντακτική Συνέλευση δε θα γίνει...(Φωνές: "Ψέμα, Αίσχος!").

Είναι εντελώς απαράδεχτο η φρουρά της Πετρούπολης ν' αρνείται να εκτελέσει τις διαταγές του επιτελείου στον τομέα των πολεμικών επιχειρήσεων. Πρέπει να υπακούσετε στο επιτελείο και στην εκλεγμένη από σας ΚΕΕ. Το πέρασμα όλης της εξουσίας στα Σοβιέτ είναι θάνατος. Οι ληστές και οι διαρρήχτες περιμένουν με ανυπομονησία τη στιγμή για ν' αρχίσουν τις λεηλασίες και τους εμπρησμούς. Όταν ρίχνονται τέτοια συνθήματα, όπως "ορμάτε στα σπίτια, βγάλτε από τους αστούς τις μπότες και τα ρούχα!.. (Θόρυβος, φωνές: "Τέτοια συνθήματα δε ρίχτηκαν! Ψέμα! Ψέμα!"). Το ίδιο κάνει! Μπορεί ν' αρχίσει κανείς διαφορετικά, αλλά θα καταλήξει σ' αυτά! Η ΚΕΕ έχει την εξουσία και το δικαίωμα να δράσει κι όλοι είναι υποχρεωμένοι να υπακούσουν σ' αυτή. Δε φοβόμαστε τις λόγχες! Η ΚΕΕ θα καλύψει την επανάσταση με το ίδιο της το σώμα..." (Φωνές: "Αυτή από καιρό πια είναι νεκρό σώμα!").

Δημιουργήθηκε ένας φοβερός, ασταμάτητος θόρυβος, τέτοιος που μόλις μπορούσες να ξεχωρίσεις τη φωνή του, όταν ο Νταν, εντείνοντας όλες τις δυνάμεις φώναξε, χτυπώντας τη γροθιά στην άκρη της εξέδρας: "Όποιος υποκινεί σε τέτοια κάνει έγκλημα!".

Φωνή: "Εσείς από καιρό κάνατε αυτό το έγκλημα! Πήρατε την εξουσία και τη δώσατε στην αστική τάξη!". Ο Γκοτς χτυπάει το προεδρικό κουδούνι: "Ησυχία, ή θα σας βγάλω έξω!".

Φωνή: "Δοκιμάστε!". Χειροκροτήματα και σφυρίγματα.

"Τώρα, συνεχίζει ο Νταν, για την ειρηνική μας πολιτική. (Γέλια). Δυστυχώς η Ρωσία δεν μπορεί πια να πολεμήσει. Θα γίνει ειρήνη, όμως όχι διαρκής, όχι δημοκρατική ειρήνη... Σήμερα στο Συμβούλιο της δημοκρατίας, για ν' αποφύγουμε την αιματοχυσία, ψηφίσαμε μια απόφαση που προβλέπει το πέρασμα της γης στις αγροτικές επιτροπές και την άμεση έναρξη ειρηνικών διαπραγματεύσεων...". (Γέλια, φωνές: "Αργά").

Από τους μπολσεβίκους ανέβηκε στο βήμα ο Τρότσκι, που έγινε δεκτός με θύελλα χειροκροτημάτων. Όλη η συνέλευση σηκώθηκε και τον επευφήμησε. Στο αδύνατο, μυτερό πρόσωπο του Τρότσκι, ήταν αποτυπωμένη μια άγρια μεφιστοφελική ειρωνεία.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ