ΕΙΜΑΙ ΑΙΣΙΟΔΟΞΟΣ ΓΙΑΤΙ… ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΛΠΙΔΑ
«Όταν
δεν υπάρχει ελπίδα δεν υπάρχει κανένας λόγος για να είναι κανείς απαισιόδοξος
πια…»
Μετά
την αριστουργηματική και... πολυβραβευμένη
του ταινία «Ο άνθρωπος χωρίς παρελθόν»(2002), ο Καουρισμάκι κάνει μια ακόμη σπουδαία
ταινία «Τολιμάνι της Χάβρης» που την χαρακτηρίζουν η κοινωνική
ευαισθησία και ο ανθρωπισμός.
Το λιμάνι της Χάβρης
Ο Μαρσέλ όταν δεν περιμένει για πελάτες έξω από τον κεντρικό
σιδηροδρομικό σταθμό και στα πεζοδρόμια κεντρικών δρόμων, κάθεται στο μπαρ της
γειτονιάς μπροστά σε ένα ποτήρι κρασί, μ' ένα τσιγάρο στο χέρι ανάμεσα στους
καλοκάγαθους μοναχικούς θαμώνες. `Η βρίσκεται στο σπίτι του, με τη λιγομίλητη
σύζυγό του Αρλετί, με τα λυπημένα μάτια (στο ρόλο η Κάτι Ούτινεν μέλος και αυτή
της «οικογένειας» Καουρισμάκι) που τον φροντίζει σαν
φύλακας άγγελος. Η Αρλετί με καρκίνο μεταφέρεται στο νοσοκομείο, ενώ ο Μαρσέλ
πέφτει τυχαία πάνω σ' ένα «καταζητούμενο» μικρό ορφανό αγόρι από την Αφρική -
παράνομο μετανάστη χωρίς χαρτιά με προορισμό το Λονδίνο, που το 'σκασε από το
αστυνομικό μπλόκο στο κοντέινερ, στο λιμάνι. Ο Μαρσέλ γνωρίζει ότι δεν υπάρχει
τρόπος να βοηθήσει την άρρωστη γυναίκα του. Αποφασίζει όμως να βοηθήσει, πάση
θυσία, το αγόρι να περάσει τη Μάγχη. «Θαύματα γίνονται συχνά, αλλά όχι στη δική
μου γειτονιά», λέει. Στην εργατική του γειτονιά, με τους φτωχούς εργαζόμενους,
από κει ξεπηδά η ελπίδα για ανθρωπιά και αλληλεγγύη. Ο Καουρισμάκι που κατά καιρούς έχει σταθεί κριτικά στην
Αμερική, μποϊκοτάροντας και την φιέστα των Οσκαρ σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον
πόλεμο στο Ιράκ, επιτίθεται αυτήν την φορά στην απάνθρωπη πολιτική της
«πολιτισμένης» Ευρωένωσης, εν προκειμένω σε ό,τι έχει να κάνει με τους πρόσφυγες
και τους μετανάστες. Ο Φινλανδός μεταδίδει - καίτοι με γερή δόση γενικεύσεων και
υπεραπλουστεύσεων - ένα πολύ σημαντικό για τις μέρες μας μήνυμα. Αναπτύσσει,
μέσα από την ξεκάθαρη θεματική του, επιχειρηματολογία για το πόσο βάρος έχει
τώρα, τώρα χωρίς αργοπορία, η συλλογική οργάνωση σε συνδυασμό με το να είναι
κάποιος (κι αν δεν είναι, πρέπει να γίνει) αυτό που λέμε «καλός άνθρωπος». Να
θωρακίζεται, καθένας χωριστά και όλοι μαζί, με κοινωνικό σθένος και τόλμη και
θάρρος επιδεικνύοντας ανυπακοή όποτε χρειαστεί, σε Αρχές του κράτους που
στηρίζουν το άδικο. Και ο Μαρσέλ Μαρξ (η στάση του τιμά το επίθετό του) κρίνει
ότι τώρα χρειάζεται! Την ορθότητα της εκτίμησής του επιβεβαιώνει η απόλυτη
γελοιότητα: Ολόκληρος ο αστυνομικός και ο σιδηρόφρακτος κατασταλτικός μηχανισμός
της πόλης έχει ξαμοληθεί στη σύλληψη και απέλαση του ανήλικου.
Από την πρώτη ματιά, αναγνωρίσιμη η ταινία του Καουρισμάκι. Με επιδέξια αφήγηση που προχωρά έξυπνα και μέσα από τίτλους εφημερίδων, τηλεοπτικά δελτία ακόμα και ταμπλό βιβάν, χωρίς μεγάλες χειρονομίες και υπερβολές. Χωρίς - ευτυχώς! - να ξεπέφτει σε γλυκερούς συναισθηματισμούς . Με συνέπεια στους επιλεγμένα χαμηλούς, αργούς τόνους, με τον συνήθη μινιμαλισμό, τις εξευγενισμένες ερμηνείες και τον πολιτισμένο λόγο. Με το φάντασμα του «ποιητικού ρεαλισμού» του γαλλικού κινηματογράφου της δεκαετίας του '30, να πλανάται πάνω από το φιλμ ... Με την ατμόσφαιρα της ταινίας να χρωματίζεται από τη σμαραγδένια σκηνογραφία, τη διαχρονικότητα των κοστουμιών και εκείνες τις διάσπαρτες πινελιές σε βαθύ, ζεστό, κόκκινο!... Ολα αυτά τα στοιχεία από κοινού συνθέτουν το οπτικό σύμπαν του Καουρισμάκι από όπου αναδύονται τα μικρά του, ουμανιστικά μαργαριτάρια, έτσι απλά και γενναιόδωρα.... Με ίντριγκα θρίλερ τύπου γάτας/ποντικού να εκτυλίσσεται ανάμεσα στις δυνάμεις της εξουσίας και της αντίστασης, τον αστυνομικό επιθεωρητή με την μαύρη καμπαρντίνα και τον Μαρσέλ Μαρξ που ηγείται της δράσης για τη διάσωση του μικρού Αφρικανού. Την επιχείρηση συνδράμει η γειτονιά, με όλη τους την καρδιά κάνουν ό,τι πρέπει οι φτωχοί μικρομαγαζάτορες με τα χαρακωμένα πρόσωπα. Φιγούρες και συμπεριφορές, απομεινάρια παρελθουσών εποχών, τότε που οι λέξεις αλληλεγγύη και συλλογικότητα δε χλευάζονταν ως ντεμοντέ. Νοσταλγικές ανοησίες ίσως; Καθόλου! Ο Καουρισμάκι οριοθετεί την υπόθεση εργασίας σε ένα διαχρονικό πλαίσιο με χαρακτήρες «στένσιλ» τους οποίους «ρίχνει» στη σημερινή, απάνθρωπα ωμή πραγματικότητα. Με τα δεδομένα αυτά, ως υλικά και προϋποθέσεις, ο Φινλανδός διαμορφώνει ένα σύγχρονο παραμύθι στο οποίο συνυπάρχουν με σαφή περιγράμματα το καλό και το κακό, το ωραίο και το άσχημο. Και είμαστε όλοι εμείς, αυτοί, που με τη συνείδηση και τη στάση τους θα αποφασίσουν για το ποια πλευρά θα νικήσει. Ο Καουρισμάκι επιλέγει πλευρά και κλείνει αισιόδοξα λέγοντας «έζησαν αυτοί καλά ...». Είθε να το κάνουμε κι εμείς...
Η Χάβρη βέβαια δεν είναι απλά μια πόλη transit για πρόσφυγες ή - κατά τον Βιετναμέζο συνάδελφο του Μαρσέλ που ζει με «νομίμως» πλαστά χαρτιά - η πόλη όπου κυκλοφορούν περισσότερα πιστοποιητικά γέννησης από όσα ψάρια στη θάλασσα. Κινηματογραφικά, έχει θέση βασιλεύουσας σε ταινίες που σημάδεψαν την τέχνη του σινεμά. «ΑΤΑΛΑΝΤΗ» του Ζαν Βιγκό «ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΩΝ ΑΠΟΚΛΗΡΩΝ» του Μαρσέλ Καρνέ, «ΟΙ ΕΡΑΣΤΕΣ ΤΗΣ ΠΟΝΤ ΝΕΦ» του Λεό Καράξ.
Το αισιόδοξο κοινωνικό παραμύθι του Καουρισμάκι με το ζεστό του χιούμορ, την αλάνθαστη αισθητική του οπτική, την παιδιάστικης απλότητας ουμανιστική προσέγγιση, την ευγένεια και την καλοσύνη του συμβάλλει στο να γίνει ο κόσμος λίγο καλύτερος και λίγο ευμορφότερος.
Παίζουν: Αντρέ Βιλμς, Κάτι Ούτινεν, Ζαν-Πιέρ Νταρουσάν, Μπλοντίν Μιγκέλ, Πιέρ Εταίξ, Ζαν-Πιέρ Λεό, Εβλίν Ντιντί, κ.ά.
Παραγωγή: Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία (2010).
ΚΡΙΤΙΚΗ: Τζία ΓΙΟΒΑΝΗ
Σχόλια